De nieuwe regering lijkt meer energie te willen steken in het opwerpen van drempels voor kritische natuurorganisaties, dan effectief iets aan het mestprobleem zelf te doen. De gemeente Oost Gelre lijkt hieraan mee te doen. September 2024 liet ze ons opeens weten dat we ‘niet ontvankelijk’ zijn voor een ingediend bezwaar tegen staluitbreiding; we zouden niet belanghebbend zijn. In eerdere zaken en door andere Achterhoekse gemeenten is ons dat nog niet eerder tegengeworpen. Ongetwijfeld werkt hier de angst bij lokaal bestuur voor de agrarische lobby. Terwijl dat niet veel meer is dan ongebreidelde belangenbehartiging van big-agro over de hoofden van menig goedwillende kleinere (biologische) boer heen.
We zullen ons hierbij zeker niet neerleggen. In deze blog laten we alvast weten hoe we hier tegenaan kijken.
Wanneer is een stichting belanghebbend?
Het louter ‘in rechte opkomen tegen besluiten’ zijn geen feitelijke werkzaamheden die een stichting belanghebbend maken. Evenmin de daarmee samenhangende activiteiten, zoals indienen van zienswijzen en vergaren van informatie. Immers, zo stelt de Raad van State, dan zou het feit dat bezwaar of beroep wordt aangetekend de stichting op zich al belanghebbend maken. (Uitspraak ECLI:NL:RVS:2018:4292)
Maar het tegengaan van nieuwe stikstofuitstoot is noodzakelijkerwijs verbonden aan vergunningverlening. Opkomen voor de kwaliteit van natuur en leefomgeving door te streven naar uitstootvermindering van stikstof kan dan al gauw worden getypeerd als ‘in rechte opkomen tegen besluiten’ of daarmee verband houdend.
Het hangt er maar net vanaf hoe stringent je dat ‘verband houden met’ interpreteert. Gaat het ook om:
- Opiniërende ingezonden artikelen in de lokale krant? Dat is toch ook bedoeld voor beïnvloeding van de besluitvorming over vergunningen?
- Advisering van lokale (oppositie)politici? Idem.
En wat is dan de betekenis van:
- Kritisch volgen van bedrijven (w.o. mestverwerkers) of ze voldoen aan verleende vergunningen?
- Kritisch volgen van Provincie, Gemeente, Waterschap en/of Omgevingsdienst of ze verleende vergunningen voldoende handhaven?
- Kritisch volgen van lokale overheden of op juiste gronden een omgevingsvergunning wordt verleend en/of bestemming wordt gewijzigd?
Deze zaken kunnen uiteindelijk uitmonden in het aanvechten van verleende (of te verlenen) vergunningen. Zijn alle activiteiten in aanloop daarvan dan werkzaamheden van de stichting die niet meetellen voor de beoordeling of de stichting feitelijk belanghebbende is?
Wanneer is ‘belanghebbend’ een vereiste?
Participatie bij omgevings- en natuurvergunningen begint met de mogelijkheid om een zienswijze in te dienen. Nu mag IEDEREEN een zienswijze indienen. Dus daarvoor geldt geen eis om belanghebbend te zijn.
Tegelijk is het een publiek geheim dat zienswijzen doorgaans snel worden afgeserveerd als ongegrond, met al of niet gekunstelde redeneringen. Als het gaat om stikstof-natuurvergunningen hanteert de Provincie nog altijd het ja-tenzij-principe. Terwijl de stikstofuitstoot nog steeds niet (voldoende) terugloopt en een nee-tenzij-principe eerder op z’n plaats zou zijn.
Terwijl de algemeen toegankelijke fase van zienswijze dus veelal een wassen neus is, wordt de vergunningverlenende overheid alert als zich een juridische procedure aandient. En juist hier kan ze vanuit haar vooropgezet streven naar een positief besluit de tegensputterende natuurorganisatie met een simpel ‘niet-belanghebbend’ buitenspel zetten.
Maar er is meer
De Raad van State heeft op 4 mei 2021 bepaald n.a.v. een ‘Varkens in Nood’-arrest van het Europese Hof dat ‘leden van het publiek’ toegang tot de rechter moeten kunnen krijgen als zij eerder gebruik hebben gemaakt van ruimere inspraakrechten bij besluiten over milieuaangelegenheden. “Concreet betekent dit dat een niet-belanghebbende die eerder een zienswijze indiende, zowel over de procedure als over de inhoud van het besluit bezwaren mag indienen bij de bestuursrechter” aldus de RvS (ECLI:NL:RVS:2021:953). De RvS heeft dit hier in schema gezet. Voor een stichting geldt dan wel dat zij zich alleen mag beroepen op normen die de algemene of collectieve belangen beschermen die zij zelf behartigt. Dat geldt ook bij een verzoek tot intrekken van een bestaande vergunning of verzoek tot ‘handhaving’ (optreden tegen overtredingen of niet vergunde activiteiten).
En we doen ook meer
Voor bovengenoemde zaken (zie aandachtstreepjes) beschikken we over expertise omtrent chemische en milieutechnologie, bestuurskunde, ruimtelijke ordening, juridische zaken en sociaal wetenschappelijk onderzoek.
We geven voorlichting en adviseren/ondersteunen belanghebbenden op terreinen van leefbaarheid. En maken ons hard voor stikstofarme landbouwvormen (zie ook onze website). We nemen deel en werken mee aan symposia en presentaties. We staan landelijke pers te woord (w.o. TV en digitale platforms). En sinds juni 2024 leveren we een bijdrage aan een film in wording over de omgang van de plaatselijke bevolking met het kwetsbare Nationaal Landschap rond Winterswijk.
We werken samen met Natuur en Milieu Gelderland, Stichting Mobilisation voor the Environment, Milieuvizier Rechtsbijstand / Van Uffelen, Utopie Advocaten, Advocaat van de Aarde.